Jakokonserwatorka dzieł sztuki i kopistka, mam okazję pracować z różnorodnymi materiałami i technikami stosowanymi przez artystów na przestrzeni wieków. Napisano o nich całe tomy i nie chcąc się dublować z oklepanymi definicjami, postaram się opisać techniki, które najczęściej stosuję w swojej pracy. Znajomość podstawowych farb, technik malarstwa, złocenia oraz podobrazi i gruntów jest kluczowa w kopiowaniu dzieł sztuki, ponieważ to jest podstawowy czynnik decydujący o ostatecznym efekcie. Co kryje się pod sformułowaniem “techniki malarstwa”? Jest to skrótowe określenie podłoża i farby jaką wykonano obraz. Farba to zawsze pigment + spoiwo, a podłoże to najczęściej deska (lipowa lub dębowa) lub płótno nabite na krosna (gruntowane na przeróżne sposoby i kolory). Doprecyzowując definicję powiedziałabym, że jest to raczej sposób wykonania obrazu, determinowany przez farbę i podłoże. Ponieważ każda farba i podłoże zarówno wymusza pewien sposób malowania / pracy a zarazem daje zupełnie inne możliwości. I bynajmniej nie jest tak, że któraś technika jest lepsza, czy gorsza; bardziej lub mniej zaawansowana. Chodzi przede wszystkim o to, że daje inne efekty.
Techniki malarstwa - farby olejne
Farby olejne składają się z pigmentów utartych z olejem lub mieszanką olejno – żywiczną. Są cenione za swoją głębię kolorów i elastyczność. Czyste spoiwo jest zupełnie przezroczyste, dzięki czemu – rozrzedzając farbę spoiwem można malować laserunkowo – wielowarstwowo, budując głębię lub kryjąco lub zupełnie impastowo Ich jedyną wadą jest długi czas schnięcia, ale można tę cechę wykorzystywać jako zaletę – pracując “mokre w mokre” – mieszając poszczególne kolory bezpośrednio na obrazie, nie w formie warstw kolorystycznych. Można nimi malować zarówno na desce jak i na płótnie (zawsze po wcześniejszym przygotowaniu i zagruntowaniu podłoża).
Techniki malarstwa - tempera jajowa
Farby powstają z mieszaniki pigmentów i spoiwa, które w tym przypadku stanowi żółtko jajka zmieszanego z octem. Szybko schną i tworzą matową, trwałą powierzchnię. Trzeba bardzo szybko pracować z farbą – nadawać jej odpowiednią formę, przeźroczystość i barwę zanim zdąży wyschnąć. Ponadto problematyczna jest “rozpuszczalność” tych farb. Kładąc nową warstwę, łatwo naruszyć – rozpuścić warstwę pod spodem. Praca w tech technice wymaga dużej biegłości. Spoiwo temperowe ma mniejszą “przeźroczystość” niż np farby olejne i są nieco bardziej kryjące i matowe, co otwiera całkiem osobny dział środków artystycznych. Spośród technik malarstwa technika temperowa jest jedną z najstarszych. Wszystkie Madonny i ikony powstały w tej właśnie technice. Pomimo iż farby temperowe mają nieco mniejszą głębię kolorystyczną niż oleje, to można za ich pomocą budować fantastyczne przestrzenie np.posługując się włoskim sposobem malowania znanym jako tratteggio. Technika ta polega na budowaniu formy za pomocą maleńkich kreseczek. Kolor może być bazowy (zmienia się tylko walor) lub może powstawać z mieszanki różnych kolorów kreseczek – widać to np na karnacjach – gdzie miesza się ziemia zielona i różne rodzaje różu ziemnego i ochry. Zawsze gdy ją stosuję, kojarzy mi się z malarstwem impresjonistów, czy pointylizmem. Ostateczna barwa powstaje w oku odbiorcy z mieszanki mniejszych plam barwnych, kreseczek, czy kropeczek. Ponadto tempera, chociaz bardzo trudna i wymagająca sporej dyscypliny i biegłości warsztatowej pozwala na uzyskanie pięknych, plam barwnych – doskonale współpracuje z naturalnymi pigmentami ziemnymi. A co najważniejsze – pozwala na wierne odtworzenie oryginalnej techniki malarstwa ikonowego oraz całego malarstwa europejskiego do XIV w., co jest szczególnie ważne w przypadku kopii dzieł sztuki.
Z przyjemnością przyznaję, że moja praca to nieustanna nauka i odkrywanie wciąż nowych możliwości technik malarstwa. Techniki malarskie, których używali artyści na przestrzeni wieków, są nie tylko wyrazem ich talentu i kreatywności, ale również świadectwem technologicznego i kulturowego kontekstu ich czasów. Moim zadaniem jest nie tylko zachowanie tych dzieł, ale także przekazywanie wiedzy o nich przyszłym pokoleniom, by mogły one czerpać z tego bogatego dziedzictwa sztuki. Niech sztuka będzie przede wszystkim inspiracją dla nas wszystkich. Sądzę, że to jest zjawisko, które sztukę najbardziej ożywia i otwiera dla niej drzwi czasu. W ten sposób uruchamia się prawdziwy dialog pomiędzy przeszłością, teraźniejszością i przyszłością.
Techniki malarstwa
Napisano o nich całe tomy i nie chcąc się dublować z oklepanymi definicjami, postaram się opisać techniki, które najczęściej stosuję w swojej pracy.
Znajomość podstawowych farb, technik malarstwa, złocenia oraz podobrazi i gruntów jest kluczowa w kopiowaniu dzieł sztuki, ponieważ to jest podstawowy czynnik decydujący o ostatecznym efekcie.
Co kryje się pod sformułowaniem “techniki malarstwa”?
Jest to skrótowe określenie podłoża i farby jaką wykonano obraz.
Farba to zawsze pigment + spoiwo, a podłoże to najczęściej deska (lipowa lub dębowa) lub płótno nabite na krosna (gruntowane na przeróżne sposoby i kolory).
Doprecyzowując definicję powiedziałabym, że jest to raczej sposób wykonania obrazu, determinowany przez farbę i podłoże. Ponieważ każda farba i podłoże zarówno wymusza pewien sposób malowania / pracy a zarazem daje zupełnie inne możliwości. I bynajmniej nie jest tak, że któraś technika jest lepsza, czy gorsza; bardziej lub mniej zaawansowana. Chodzi przede wszystkim o to, że daje inne efekty.
Techniki malarstwa - farby olejne
Ich jedyną wadą jest długi czas schnięcia, ale można tę cechę wykorzystywać jako zaletę – pracując “mokre w mokre” – mieszając poszczególne kolory bezpośrednio na obrazie, nie w formie warstw kolorystycznych.
Można nimi malować zarówno na desce jak i na płótnie (zawsze po wcześniejszym przygotowaniu i zagruntowaniu podłoża).
Techniki malarstwa - tempera jajowa
Spoiwo temperowe ma mniejszą “przeźroczystość” niż np farby olejne i są nieco bardziej kryjące i matowe, co otwiera całkiem osobny dział środków artystycznych.
Spośród technik malarstwa technika temperowa jest jedną z najstarszych. Wszystkie Madonny i ikony powstały w tej właśnie technice. Pomimo iż farby temperowe mają nieco mniejszą głębię kolorystyczną niż oleje, to można za ich pomocą budować fantastyczne przestrzenie np.posługując się włoskim sposobem malowania znanym jako tratteggio. Technika ta polega na budowaniu formy za pomocą maleńkich kreseczek. Kolor może być bazowy (zmienia się tylko walor) lub może powstawać z mieszanki różnych kolorów kreseczek – widać to np na karnacjach – gdzie miesza się ziemia zielona i różne rodzaje różu ziemnego i ochry. Zawsze gdy ją stosuję, kojarzy mi się z malarstwem impresjonistów, czy pointylizmem. Ostateczna barwa powstaje w oku odbiorcy z mieszanki mniejszych plam barwnych, kreseczek, czy kropeczek.
Ponadto tempera, chociaz bardzo trudna i wymagająca sporej dyscypliny i biegłości warsztatowej pozwala na uzyskanie pięknych, plam barwnych – doskonale współpracuje z naturalnymi pigmentami ziemnymi. A co najważniejsze – pozwala na wierne odtworzenie oryginalnej techniki malarstwa ikonowego oraz całego malarstwa europejskiego do XIV w., co jest szczególnie ważne w przypadku kopii dzieł sztuki.
Z przyjemnością przyznaję, że moja praca to nieustanna nauka i odkrywanie wciąż nowych możliwości technik malarstwa. Techniki malarskie, których używali artyści na przestrzeni wieków, są nie tylko wyrazem ich talentu i kreatywności, ale również świadectwem technologicznego i kulturowego kontekstu ich czasów. Moim zadaniem jest nie tylko zachowanie tych dzieł, ale także przekazywanie wiedzy o nich przyszłym pokoleniom, by mogły one czerpać z tego bogatego dziedzictwa sztuki. Niech sztuka będzie przede wszystkim inspiracją dla nas wszystkich. Sądzę, że to jest zjawisko, które sztukę najbardziej ożywia i otwiera dla niej drzwi czasu. W ten sposób uruchamia się prawdziwy dialog pomiędzy przeszłością, teraźniejszością i przyszłością.